Εκτύπωση

Ομιλία Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου στο Επιχειρηματικό Δείπνο Μελών ΟΕΒ Επαρχίας Αμμοχώστου


 

Κυπριακή οικονομία και κυπριακό τραπεζικό σύστημα: Εξελίξεις και προοπτικές

 

10 Μαΐου 2023, Αγία Νάπα

 

Αξιότιμε κύριε Υφυπουργέ και πρώην Υπουργέ,

Αξιότιμοι κύριοι Βουλευτές,

Αξιότιμε κύριε Έπαρχε και Δήμαρχοι,

Αγαπητοί προσκεκλημένοι,

Η κυπριακή οικονομία, όπως και ο κυπριακός τραπεζικός τομέας,  έχουν επιδείξει σημαντική ανθεκτικότητα στους εξωτερικούς κλυδωνισμούς των τελευταίων χρόνων, όπως η πανδημία, η ενεργειακή κρίση κατά το 2022 και ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία, με τις συνεπακόλουθες επιπτώσεις του στη διεθνή οικονομία. Το γεγονός αυτό αναγνωρίστηκε και από διεθνείς οίκους αξιολόγησης, οι οποίοι προχώρησαν πρόσφατα σε αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Κύπρου. Aνάμεσα στους βασικότερους λόγους είναι οι καλύτερες από τις αναμενόμενες επιδόσεις στην πορεία ανάπτυξης της χώρας και στους δημοσιονομικούς της δείκτες, αλλά και η βελτίωση στην ποιότητα των στοιχείων ενεργητικού του τραπεζικού τομέα.

Κυπριακή Οικονομία

Πορεία ΑΕΠ ως τώρα 

Συγκεκριμένα, η οικονομική ανάπτυξη στην Κύπρο το 2022 ήταν 5,6% σε σύγκριση με 3,5% στη ζώνη του ευρώ. Η άνοδος αυτή αντικατοπτρίζει την ευρωστία της ιδιωτικής κατανάλωσης, την καλύτερη από την αναμενόμενη επίδοση του τουρισμού και τη συνεχιζόμενη υλοποίηση σημαντικών επενδυτικών έργων. Οι επενδύσεις ενισχύθηκαν και από τη συνεχιζόμενη εισροή ξένων εταιρειών στην Κύπρο, γνωστή και ως «International Headquartering».

Προβλέψεις ΑΕΠ

Σύμφωνα με τις τελευταίες μακροοικονομικές προβλέψεις της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, οι οποίες είναι του Μαρτίου 2023, αναμένεται μικρότερος ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης στο 2,6% το 2023. Αυτός ο ρυθμός ανάπτυξης συγκρίνεται όμως θετικά με το μέσο όρο στη ζώνη του εύρω που προβλέπεται στο 1%. Στην Κύπρο η μικρότερη ανάπτυξη του ΑΕΠ αναμένεται να προέλθει κυρίως από τη μειωμένη ζήτηση δανείων λόγω ψηλότερων επιτοκίων και τη μείωση στην ιδιωτική κατανάλωση και  τις επενδύσεις. Ωστόσο, οι επενδύσεις για αναπτυξιακά και μεταρρυθμιστικά έργα στο πλαίσιο υλοποίησης του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, που εκτιμάται ότι θα ανέλθουν σε περίπου 700 εκατ. ευρώ την επόμενη τριετία, αναμένεται να συνεισφέρουν σημαντικά στην ανοδική πορεία του ΑΕΠ (περίπου 0,7% του ΑΕΠ ανά έτος για την περίοδο 2023-2025). Για την περίοδο 2024-2025 αναμένεται οικονομική μεγέθυνση γύρω στο 3,1% ετησίως. Πέρα από την υλοποίηση του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η αναμενόμενη άνοδος του ΑΕΠ προβλέπεται να προέλθει κυρίως από την ανάκαμψη της εγχώριας ζήτησης και, σε μικρότερο βαθμό, από τις καθαρές εξαγωγές, στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης εισροής ξένων εταιρειών που δραστηριοποιούνται σε εξαγωγές στο τομέα της τεχνολογίας, καθώς και από την περαιτέρω ανάκαμψη των τουριστικών εσόδων.

Πληθωρισμός

Κατά το 2022 ο πληθωρισμός στην Κύπρο κατέγραψε ετήσια αύξηση 8,1% σε σύγκριση με μέσο όρο 8,4% στη ζώνη του ευρώ. Ο υψηλός πληθωρισμός οφειλόταν αρχικά στις μεγάλες αυξήσεις στις τιμές της ενέργειας και στις διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα. Αυτές οι αυξήσεις μετέπειτα διείσδυσαν και στις υπόλοιπες κατηγορίες της οικονομίας όπως στις τιμές των τροφίμων, των βιομηχανικών προϊόντων και των υπηρεσιών. Αυτό φαίνεται και στα στοιχεία του δομικού πληθωρισμού τα οποία αναφέρω αργότερα. Κατά τους πρώτους μήνες του τρέχοντος έτους, καταγράφηκε σημαντική μείωση του πληθωρισμού, λόγω μειώσεων στις τιμές της ενέργειας. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας (Eurostat), τον Απρίλιο του 2023 ο πληθωρισμός στην Κύπρο μειώθηκε στο 3,8% από την κορύφωση του στο 10,6% τον περασμένο Ιούλιο. Ο δομικός πληθωρισμός, δηλαδή ο πληθωρισμός εξαιρουμένης της ενέργειας και των τροφίμων, μειώθηκε στο 4% τον Απρίλιο, από την κορύφωσή του στο 6,5% τον περασμένο Ιούλιο.

Προβλέψεις για πληθωρισμό

Ο πληθωρισμός προβλέπεται να μειωθεί σημαντικά στο 3,3% το 2023, ενώ περαιτέρω εκτόνωση των πληθωριστικών πιέσεων αναμένεται τα έτη 2024 και 2025, στο 2,3% και 1,9%, αντίστοιχα. Οι κύριοι λόγοι είναι η ομαλοποίηση των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων, καθώς και λόγω του αναμενόμενου αντικτύπου στη ζήτηση από την άνοδο των επιτοκίων δηλαδή ως αποτέλεσμα της νομισματικής πολιτικής του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Η μείωση του πληθωρισμού τα επόμενα έτη αντικατοπτρίζει επίσης τη σταθερότητα των μακροπρόθεσμων προσδοκιών για τον πληθωρισμό (long-term inflation expectations). Ο δομικός πληθωρισμός, αναμένεται να υποχωρήσει στο 3,6% το 2023, σε σχέση με 5% το 2022, ενώ τo 2024 και 2025, προβλέπεται να υποχωρήσει περαιτέρω στο 2,5%, και 2,3%, αντίστοιχα.

Μετάδοση Νομισματικής Πολιτικής ΕΚΤ

Τόσο στην Κύπρο όσο και στη ζώνη του ευρώ, οι πληθωριστικές πιέσεις εξακολουθούν να είναι υψηλές για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Όπως ανέφερα προηγουμένως, ο στόχος πληθωρισμού της ΕΚΤ είναι το 2%. Οι αρνητικές επιπτώσεις ενός παρατεταμένου και επίμονου πληθωρισμού είναι σημαντικές. Η συνεχής αύξηση των τιμών διαβρώνει την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, ενώ η αβεβαιότητα για τις μελλοντικές τιμές αναστέλλει τις αποφάσεις τους για κατανάλωση και επενδύσεις με συνεπακόλουθες αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα και την ανάπτυξη. Λαμβάνοντας υπόψη τις συνεχιζόμενες αυτές πιέσεις και επιπτώσεις  του ψηλού πληθωρισμού, το Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας αποφάσισε την περασμένη βδομάδα να αυξήσει τα τρία βασικά επιτόκια της ΕΚΤ κατά 25 μονάδες βάσης. Αυτή ήταν η έβδομη συνεχής αύξηση επιτοκίων από τον περασμένο Ιούλιο, μια συνολική δηλαδή αύξηση 375 μονάδων βάσης από -0,50% στο 3,25%. Όπως αποδεικνύουν και πρόσφατα στοιχεία, ιδιαίτερα το bank lending survey, το επιτόκιο είναι περιοριστικού επιπέδου γνωστό ως restrictive monetary policy.

Θα ήθελα τώρα να περάσω στις εξελίξεις που αφορούν στο τραπεζικό σύστημα της χώρας μας, το οποίο αναπόφευκτα  επηρεάζεται από  τις  εξελίξεις και τις ευρύτερες προκλήσεις της οικονομίας μας.

Μεσοπρόθεσμες προκλήσεις για το τραπεζικό σύστημα

Αναμφισβήτητα οι κυπριακές τράπεζες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο στην διαχείριση των Μη Εξυπηρετούμενων Χορηγήσεων (ΜΕΧ), αλλά δεν έχουν ακόμη επιλύσει το πρόβλημα, με τις μικρομεσαίες τράπεζες να υστερούν. Συγκεκριμένα, ο τραπεζικός τομέας στο σύνολό του παρουσιάζει σημαντική μείωση των ΜΕΧ, από 44% το 2017 σε 9,5% στο τέλος του 2022.  Αυτό το ποσοστό όμως εξακολουθεί να είναι ψηλότερο από το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ανέρχεται στο 1,8%. Όσον αφορά δε τις μικρομεσαίες τράπεζες, το ποσοστό των ΜΕΧ στο τέλος του 2022 ήταν 25,4%. Συνεπώς η πρόοδος είναι συγκεντρωμένη στις μεγάλες τράπεζες.

Ο ψηλός πληθωρισμός σε συνδυασμό με τα αυξανόμενα επιτόκια ενδέχεται να μειώσουν το καθαρό εισόδημα των νοικοκυριών και κατ’ επέκταση να περιορίσουν την ικανότητα αποπληρωμής των δανειοληπτών. Ως εκ τούτου, οι τράπεζες πρέπει να συνεχίσουν να είναι προσεκτικές στις εγκρίσεις νέων χορηγήσεων, ώστε να διασφαλίζεται η ικανότητα αποπληρωμής του δανειολήπτη. Ταυτόχρονα, έχουμε επισημάνει ξανά στις τράπεζες ότι πρέπει να παρακολουθούν στενά την ποιότητα του δανειακού τους χαρτοφυλακίου, ώστε τυχόν επιδείνωση να εντοπίζεται εγκαίρως μέσω συναινετικών αναδιαρθρώσεων με βιώσιμους δανειολήπτες.    

Παράλληλα, έχουμε τονίσει επανειλημμένα ότι είναι σημαντικό  ο τραπεζικός τομέας να εντείνει τις προσπάθειές του για την αντιμετώπιση των δομικών του αδυναμιών, ούτως ώστε το επιχειρηματικό του μοντέλο να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της νέας εποχής. Σημειώνω βέβαια το γεγονός ότι οι τράπεζες έχουν ξεκινήσει την προσπάθεια αναβάθμισης του τρόπου λειτουργίας τους, δίνοντας έμφαση στη ψηφιοποίηση.

Αυτές οι προσπάθειες πρέπει να εντατικοποιηθούν και να συμβαδίζουν παράλληλα με τις ενέργειες θέσπισης επαρκών εσωτερικών διαδικασιών για αντιμετώπιση του κινδύνου του κυβερνοχώρου. Ειδικότερα δε κατά το τελευταίο έτος τα περιστατικά επιθέσεων κυβερνοχώρου παγκοσμίως έχουν αυξηθεί σημαντικά, γεγονός που καθιστά αναγκαία τη θέσπιση διαδικασιών και μέτρων αντιμετώπισης τους. Η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου (ΚΤΚ) έχει ήδη ζητήσει από τα χρηματοοικονομικά ιδρύματα να πραγματοποιούν σειρά ενεργειών σε ετήσια βάση, περιλαμβανομένων των ετήσιων δοκιμών διείσδυσης των κρίσιμων συστημάτων τους.

Τέλος, η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια σημαντική και άμεση πρόκληση που καλούνται να αντιμετωπίσουν και οι τράπεζες, ειδικότερα μετά και την πρόσφατη διασύνδεσή της με τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Το γεγονός ότι ορισμένες τράπεζες έχουν αρχίσει να κάνουν κάποια βήματα προς αυτή την κατεύθυνση αποτελεί θετική εξέλιξη, όμως ακόμη βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο και συγκριτικά πίσω από τους ευρωπαϊκούς τους εταίρους. Αναγνωρίζουμε τις προκλήσεις που συνεπάγονται ειδικά για τις πιο μικρές τράπεζες, ωστόσο πρέπει να δράσουν ταχύτερα και πιο αποφασιστικά για να ανταποκριθούν στις εποπτικές προσδοκίες για ενσωμάτωση των σχετικών κλιματικών κινδύνων στα γενικά πλαίσια διαχείρισης κινδύνων.   

Ενδυνάμωση της ανθεκτικότητας του τραπεζικού συστήματος κατά το 2022

Επιπρόσθετα, οι πρόσφατες εξελίξεις με τις αμερικάνικες τράπεζες και την Credit Suisse, μας υπενθυμίζουν την ανάγκη συνεχούς εγρήγορσης καθώς απρόβλεπτες εξελίξεις μπορούν να προκαλέσουν μετάδοση πανικού και τριγμούς στις αγορές. Ο τραπεζικός μας τομέας αντιμετώπισε με επιτυχία τους κραδασμούς από αυτές τις μέχρι τώρα εξελίξεις. Η εποπτική υποχρέωση για την από μέρους των τραπεζών συνεχή διαχείριση του κινδύνου συγκέντρωσης της έκθεσης (exposure) σε στοιχεία ενεργητικού, αλλά και σε πηγές χρηματοδότησης, έχει αποδειχθεί για άλλη μια φορά ως βέλτιστη πρακτική διαχείρισης κινδύνων. Με τον τρόπο αυτό οχυρώθηκαν σημαντικά οι τράπεζες μας για να αντιμετωπίσουν παρόμοιας φύσεως γεγονότα.

Η ΚΤΚ απαίτησε επιπρόσθετες σχετικές προληπτικές ενέργειες από το 2021, με τις οποίες ενισχύθηκε η σημασία διαχείρισης του κινδύνου συγκέντρωσης στις τράπεζές μας.

Η πλεονάζουσα ρευστότητα και η κεφαλαιακή επάρκεια βρίσκονται σε ικανοποιητικά επίπεδα. Συγκεκριμένα, ο δείκτης κάλυψης ρευστότητας ανέρχεται στο 310% κατά τον Δεκέμβριο του 2022, ποσοστό σχεδόν διπλάσιο του αντίστοιχου μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο δείκτης κεφαλαίου κοινών μετοχών ανέρχεται στο 17,7%. Τα εν λόγω ποσοστά αποτελούν σημαντικές ενδείξεις της ενισχυμένης ανθεκτικότητας των κυπριακών τραπεζών.

Πρωτοβουλίες της ΚΤΚ για την μετάβαση στο μέλλον

Παρόλα αυτά δεν υπάρχουν περιθώρια εφησυχασμού. Για αυτό τον λόγο, η ΚΤΚ στα πλαίσια του ανεξάρτητου εποπτικού της ρόλου καθώς και για την διασφάλιση της σταθερότητας του τραπεζικού συστήματος, έχει προβεί στη λήψη των ακόλουθων πρωτοβουλιών. 

Συγκεκριμένα, έχουμε συνάψει συμφωνία με κοινοπραξία εταιρειών που αποτελείται από έμπειρους διεθνείς οίκους με στόχο τη  διαμόρφωση μιας συστημικής λύσης που, μαζί με τα υφιστάμενα εργαλεία, θα μπορεί να συμβάλει στην περαιτέρω μείωση των ΜΕΧ στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα, βοηθώντας έτσι και τις μικρομεσαίες τράπεζες.

Επίσης, έχουμε δημιουργήσει το έργο για το «digital onboarding» για τον τραπεζικό τομέα, για πιο γρήγορες, ευέλικτες και αποδοτικές τραπεζικές υπηρεσίες, για το οποίο έχει ήδη προκηρυχθεί διαγωνισμός. Η πρωτοβουλία αυτή έχει αναληφθεί παρά το γεγονός ότι δεν αποτελεί άμεση αρμοδιότητα της ΚΤΚ. Αναγνωρίσαμε όμως τα πολλαπλά οφέλη που αυτό θα επιφέρει τόσο στις τράπεζες όσο και στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Ο διαγωνισμός αυτός είναι σε εξέλιξη.

Πέραν των πιο πάνω, με στόχο την ενθάρρυνση, προαγωγή και στήριξη της εγχώριας χρηματοοικονομικής καινοτομίας, η ΚΤΚ ανακοίνωσε, τον περασμένο Δεκέμβριο, τη λειτουργία Κόμβου Καινοτομίας  (Innovation Hub). Ο κόμβος καινοτομίας φιλοδοξεί να αποτελέσει επίσημη πλατφόρμα επικοινωνίας μεταξύ της ΚΤΚ, ως Εποπτικής/Ρυθμιστικής Αρχής, και επιχειρήσεων ή και startups σε κλάδους της Χρηματοοικονομικής Τεχνολογίας (Fintech), δηλαδή που συνδυάζουν καινοτόμα τεχνολογικά στοιχεία με χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες.

Συνεπώς, ο Κόμβος Καινοτομίας συνιστά ένα καθοριστικό βήμα στο ευρύτερο πλαίσιο των εποπτικών στοχεύσεων και προτεραιοτήτων της ΚΤΚ, που αφορούν θέματα καινοτομίας, ψηφιακής επιχειρησιακής ανθεκτικότητας, ψηφιακού μετασχηματισμού και κυβερνοασφάλειας.

Επίλογος 

Τελειώνοντας, θα ήθελα να υπενθυμίσω πως πολλές φορές στην ιστορία, οι κρίσεις φέρουν την ανάγκη αλλά και ευκαιρίες για δραστικές αλλαγές που δημιουργούν νέα θεμέλια για το μέλλον. Είμαι αισιόδοξος πως με τις κατάλληλες ενέργειες, σύνεση και ορθολογισμό, θα καταφέρουμε και αυτή τη φορά να διαχειριστούμε με επιτυχία τις προαναφερθείσες προκλήσεις στην οικονομία μας και στο τραπεζικό της σύστημα. Οι δείκτες κεφαλαίων και ρευστότητας των κυπριακών τραπεζών είναι ικανοποιητικοί, γεγονός που παρέχει τα εχέγγυα ώστε να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για μετασχηματισμό των τραπεζών με στόχο ένα πιο βιώσιμο και ανταγωνιστικό μέλλον. Η ΚΤΚ θα στηρίξει αυτήν την προσπάθεια. Είμαι σίγουρος ότι με μεθοδικούς χειρισμούς και προσήλωση  μπορούμε να πετύχουμε τους στόχους μας.