Λευκωσία, 29 Μαρτίου 2024
Εξοχότατε Πρόεδρε της Κυπριακής Δημοκρατίας,
Έντιμοι προσκεκλημένοι,
Κυρίες και κύριοι,
Είναι με ιδιαίτερη χαρά που σας καλωσορίζω στο σημερινό Διεθνές Συνέδριο της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου (ΚΤΚ), το οποίο καταπιάνεται με ένα θέμα κρίσιμης σημασίας για την ατομική και συλλογική μας ευημερία: τον ψηφιακό χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό. Στόχος του Συνεδρίου είναι να αναδείξουμε τις πολυεπίπεδες διαστάσεις του θέματος, αναγνωρίζοντας τόσο τις προκλήσεις, όσο και τις ευκαιρίες που προκύπτουν από την αυξανόμενη χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών στην καθημερινότητά μας. Λόγω και της παγκόσμιας εκστρατείας του Global Money Week που διεξάγεται αυτή την περίοδο σε πλειάδα χωρών ανά τον κόσμο, το συνέδριο στοχεύει επίσης, μαζί και με άλλες παράλληλες δράσεις της ΚΤΚ, να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο, ιδιαίτερα τους νέους, για την ανάγκη να συμπεριφέρονται προσεκτικά και υπεύθυνα κατά τη διαχείριση των χρημάτων τους.
Γενικότερα, η επίτευξη ενός ικανοποιητικού επιπέδου χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού επιτρέπει στους πολίτες να κατανοούν και να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τα οικονομικά τους. Δηλαδή, να σχεδιάζουν τον προϋπολογισμό τους, να αποταμιεύουν, να επενδύουν σωστά και να διαχειρίζονται τις οφειλές τους με υπευθυνότητα. Η σωστή κατανόηση των βασικών χρηματοοικονομικών αρχών μπορεί να προστατεύσει τα νοικοκυριά από τον υπερδανεισμό, να βελτιώσει την πιστοληπτική τους ικανότητα και να τους εξασφαλίσει μια πιο σταθερή οικονομική προοπτική για το μέλλον.
Στο σύνολο της οικονομίας, o χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός συμβάλλει στην χρηματοοικονομική σταθερότητα και στη βιώσιμη ανάπτυξη. Αν οι πολίτες έχουν ικανοποιητικό επίπεδο χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, τότε και η ίδια η χώρα έχει τη δυνατότητα να αντεπεξέλθει με λιγότερες θυσίες σε οικονομικές κρίσεις. Παράλληλα, δημιουργούνται καλύτερες βάσεις και μεγαλύτερη ευελιξία για ανάπτυξη της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας.
Αναγνωρίζοντας τη σημασία του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, η ΚΤΚ έχει αναλάβει ενεργό ρόλο στην προώθηση και ενίσχυσή του. Χαρακτηριστικά, μέσω της συμμετοχής μας στο Διεθνές Δίκτυο Χρηματοοικονομικής Εκπαίδευσης του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), ως πλήρες μέλος από τον Ιανουάριο του 2023, είμαστε σε θέση να επωφεληθούμε από τις εμπειρίες και βέλτιστες πρακτικές άλλων χωρών, ενισχύοντας τις προσπάθειες για διαμόρφωση ενός χρηματοοικονομικά πιο ενημερωμένου πληθυσμού στην Κύπρο. Σε εγχώριο επίπεδο, μετά την υιοθέτηση της Εθνικής Στρατηγικής για την προώθηση του Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού από το Υπουργικό Συμβούλιο τον Ιούνιο του 2022, η ΚΤΚ συντονίζει και προεδρεύει της Κυπριακής Επιτροπής Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού και Παιδείας, γνωστής ως ΚΕΧΑΠ, η οποία συστάθηκε με στόχο την υλοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής.
Η ΚΤΚ προχώρησε επίσης, σε συνεργασία με τον ΟΟΣΑ, στην εκπόνηση παγκύπριας έρευνας για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό, για αξιολόγηση του σημερινού επιπέδου στην Κύπρο. Η έρευνα ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2023 στη βάση των κατευθυντήριων γραμμών του ΟΟΣΑ και τα αποτελέσματα της Κύπρου, μαζί με άλλων περίπου 38 χωρών, δημοσιεύθηκαν τον Δεκέμβριο του 2023 σε σχετική Έκθεση του ΟΟΣΑ.
Επιγραμματικά να αναφέρω ότι, ενώ στις συμμετέχουσες χώρες μέλη του ΟΟΣΑ η βαθμολογία του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού ήταν κατά μέσο όρο 60 στα εκατό, η αντίστοιχη βαθμολογία για την Κύπρο ήταν χαμηλότερη, στο 56 στα εκατό. Σε ακόμα δυσμενέστερη θέση βρισκόμαστε στη βαθμολογία για τον ψηφιακό χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό, όπου η βαθμολογία για την Κύπρο μειώνεται στο 44 στα εκατό. Η αντίστοιχη μέση βαθμολογία στις συμμετέχουσες χώρες μέλη του ΟΟΣΑ ανέρχεται στο 53 στα εκατό. Τονίζεται ότι, με βάση τον ΟΟΣΑ, η ελάχιστη βαθμολογία για να θεωρείται ότι κάποιος έχει ικανοποιητικό επίπεδο χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού είναι 70 στα εκατό.
Τα συγκεκριμένα ποσοστά δεν αποτελούν απλώς στατιστικά δεδομένα. Αποτυπώνουν μια ανησυχητική πραγματικότητα που απαιτεί την άμεση προσοχή και δράσεις από όλους μας. Η ενίσχυση του ψηφιακού χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού είναι ιδιαίτερα σημαντική σε μια εποχή όπου η ψηφιακή επανάσταση και οι τεχνολογικές καινοτομίες επαναπροσδιορίζουν τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε τα οικονομικά μας, καθώς και τον τρόπο που συναλλασσόμαστε. Παράδειγμα αυτής της μεταβολής αποτελούν οι ψηφιακές τραπεζικές συναλλαγές στην Κύπρο, οι οποίες έχουν καταγράψει σημαντική αύξηση, αντανακλώντας την παγκόσμια τάση προς μια ψηφιακή οικονομία. Οι πολίτες έχουν πλέον πολλαπλές επιλογές για τη διενέργεια ψηφιακών πληρωμών, είτε μέσω του διαδικτύου, είτε μέσω τηλεφώνων είτε μέσω άλλων φορητών συσκευών. Όλο και πιο συχνά, οι Κύπριοι προβαίνουν σε αγορές ή εξοφλούν οφειλές εξ αποστάσεως. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της τάσης αποτελεί το γεγονός ότι, με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, κατά το πρώτο μισό του 2023 η αξία των ηλεκτρονικών συναλλαγών που αφορούν πληρωμές με ηλεκτρονικό χρήμα και κάρτες υπερέβαινε κατά 41 φορές την αξία των μετρητών που αναλήφθηκαν από τραπεζικά ιδρύματα. Σημειώνεται επίσης ότι, για ολόκληρο το 2023, ο όγκος των ηλεκτρονικών συναλλαγών έφτασε τα 262 εκατομμύρια, καταγράφοντας αύξηση 19% σε σύγκριση με το 2022. Παρόμοια αύξηση κατέγραψε και η αξία τους.
Λαμβάνοντας υπόψη αυτή την αυξητική τάση, η εμβάθυνση στην κατανόηση των ψηφιακών χρηματοοικονομικών εργαλείων μειώνει τον κίνδυνο χρηματοοικονομικού αποκλεισμού. Ταυτόχρονα, επιτρέπει στους πολίτες να εκτελούν ασφαλείς χρηματοοικονομικές συναλλαγές διαδικτυακά μέσω επιβεβαιωμένων και ενημερωμένων εφαρμογών, βελτιώνει την αποδοτικότητα στη διαχείριση των προσωπικών τους οικονομικών, ενισχύει τη δυνατότητά τους να παραμένουν ανταγωνιστικοί σε έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο ψηφιακός και δημιουργεί νέες δυνατότητες για οικονομική ανάπτυξη και επαγγελματική προοπτική.
Την ίδια ώρα όμως, απαιτείται προσοχή. Η αλόγιστη υλοποίηση ψηφιακών συναλλαγών συνοδεύεται από σημαντικούς κινδύνους. Η ανεπαρκής κατανόηση των ψηφιακών οικονομικών εργαλείων μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένες οικονομικές αποφάσεις, αυξάνοντας τον κίνδυνο απώλειας περιουσιακών στοιχείων. Παράλληλα, ένα χαμηλό επίπεδο ψηφιακού χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού μάς κάνει πιο ευάλωτους σε κυβερνοεπιθέσεις και χρηματοοικονομικές απάτες. Αυτό επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι ο αριθμός των περιστατικών απάτης σε σχέση με ηλεκτρονικές συναλλαγές στην Κύπρο κατέγραψε άνοδο 99% το πρώτο εξάμηνο του 2023 σε σύγκριση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2022. Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, η ανάγκη για αυξημένη προσοχή και συνεχή ενημέρωση και εκπαίδευση στον ψηφιακό χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό, καθίσταται ακόμα πιο κρίσιμη.
Παρά τους όποιους κινδύνους, τα οφέλη της μετάβασης σε μια ψηφιακή οικονομία παραμένουν αδιαμφισβήτητα. Μελέτη του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ), στο οποίο ανήκει και η ΚΤΚ, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ανάπτυξη της παραγωγικότητας στη ζώνη του ευρώ μεταξύ 1997 και 2018 θα ήταν περίπου η μισή από την πραγματική χωρίς την ψηφιακή πρόοδο.[1] Γι’ αυτό η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεχίζουν να προάγουν την ενίσχυση της ψηφιακής οικονομίας. Επιπρόσθετα, η προοπτική δημιουργίας μιας ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς κεφαλαίων, η οποία αναμένεται, μεταξύ άλλων, να δώσει τη δυνατότητα σε 4.800 νεοφυείς ευρωπαϊκές εταιρείες να συγκεντρώσουν 535 δισ. ευρώ επιπλέον ετήσια κεφάλαια, θα βελτιώσει τις ευρωπαϊκές οικονομικές προοπτικές.[2] Η επιτυχία αυτών των προσπαθειών απαιτεί βέβαια την ενεργή συμμετοχή των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, μέσω της ενίσχυσης των χρηματοοικονομικών τους γνώσεων και της εξοικείωσής τους με τον ψηφιακό κόσμο.
Σ’ αυτό το σημείο θα ήθελα να ευχαριστήσω και δημόσια τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τόσο για την εδώ παρουσία του σήμερα, όσο και για την προθυμία και ενεργό συμμετοχή του στα εκπαιδευτικά βίντεο για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό που ετοίμασε η ΚΤΚ και τα οποία προβάλλονται αυτή την περίοδο.
Αγαπητοί προσκεκλημένοι,
η υιοθέτηση Εθνικής Στρατηγικής για την προώθηση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, εκ των βασικών στόχων της οποίας είναι η ενίσχυση του ψηφιακού χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, έχει σηματοδοτήσει την αρχή μιας νέας εποχής για τη χώρα μας.
Η συνεργασία αρχών και πολιτών είναι κρίσιμη για την ομαλή μετάβαση σε μια ψηφιακή εποχή, εξασφαλίζοντας έτσι την ασφαλή αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρει.
Σας ευχαριστώ.
[1] Digitalisation and productivity (europa.eu), Statement by the ECB Governing Council on advancing the Capital Markets Union (europa.eu)
[2] A Kantian shift for the capital markets union (europa.eu)